عناوین محتوای مقاله
WCAG 2.1 و اصول چهارگانۀ آن (POUR)
شیوه‌نامهٔ WCAG براساس چهار اصلِ طراحی سازماندهی شده است. این اصول عبارتند از:
- اصل قابل دریافت (Perceivable)
- اصل قابل اجرا (Operable)
- اصل قابل فهم (Understandable)
- اصل توانمندی (Robust)
حروف اول کلمات نام‌های انگلیسی اصل‌های شیونامه با اختصار «POUR» هم شناخته می‌شوند. باید به راهنمای استفاده از WCAG 2.1 نگاهی بیندازیم تا ببینیم که چگونه راهبردهای شیوه‌نامه و در ذیل آن شاخص‌های موفقیت تحت هر یک از این اصول تقسیم شده‌اند.
آشنایی با ملزومات دسترس‌پذیر کردن محتوای وب لازم است اما کافی نیست. اصل‌های شیوه‌نامه (POUR) بر این نکته تأکید دارند که باید بر مبنای شرایط بافتار (context) برنامه‌ریزی کنیم. این اصول، توجه ما را به افراد و چگونگی تعامل آن‌ها با محتوای دیجیتال جلب می‌کند. مقصود از تدوین اصل‌های شیوه‌نامه این است که اهمیت دسترسی‌پذیری را با نگاهی چهارسویه برای کابرانِ در حال تعامل با سیستم، درک کنیم. وقتی بدانیم این عملکرد چطور می‌تواند به کاربرانمان کمک کند، می‌توانیم محصولات دسترس‌پذیری را خلق کنیم که استفاده از آن‌ها برای کاربرانمان آسان‌تر است.
وقت آن است که نگاهی به این چهار اصل بیندازیم.
اصل ۱ – قابل دریافت
اطلاعات و اجزای رابط کاربری باید به‌گونه‌ای به کاربران ارائه شود که بتوانند آن را با حواس خود دریافت کنند.
ما با استفاده از حواس پنجگانه خود – بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه – آنچه را که در اطرافمان می‌گذرد تفسیر می‌کنیم. مغز ما نیاز به دریافت اطلاعات از طریق حواس دارد تا بتواند آن اطلاعات را پردازش و درک یا مشاهده کند.
وقتی با محتوای دیجیتالی سر‌و‌کار داریم از ترکیبی از بینایی، شنوایی و لمس استفاده می کنیم. کاربران باید بتوانند نحوه دسترسی به محتوا را از طریق هر ترکیبی از این سه حسِ دیداری، شنیداری یا لمسی (به کمک دستگاه‌های نمایشگر بریل) انتخاب کنند.
در بافتاری از این جنس، مفاهیم منطقی (Semantic meaning) و ساختار‌ی زبان نشانه‌گذاری HTML است که حائز اهمیت است. استفاده از استایل‌ها ممکن است بتواند اهداف تصویری را محقق کند اما صفحه‌خوان‌ها قادر به تشخیص استایل‌ها نخواهند بود (مثلاً طراح، برای متن از رنگ صورتی استفاده کرده است). همه کاربران نمی‌توانند محتوای صوتی را بشوند و به متن پیاده‌سازی شده نیاز دارند. حتی ممکن است کاربری احتیاج داشته باشد که هم‌زمان با ویدئو، متن پیاده‌سازی شده را هم بخواند تا بتواند محتوا را بفهمد.
همه کاربران باید بتوانند با حواس ترکیبی خود محتوای شما را دریافت کنند. در صورت وجود محتوای صوتی یا تصویری، باید یک جایگزین متنی هم در نظر بگیرید. اگر محتوای متنی وجود دارد، باید به وسیله جایگزین‌های صوتی یا هر روش دیگر امکانی فراهم کنید که فناوری‌های کمکی مانند صفحه‌خوان‌ها بتواند آن را در دسترس کاربر نهایی بگذارد.
از خود بپرسید:
- آیا چیزی در وب‌سایت من وجود دارد که یک کاربر ناشنوا، کوررنگ، کم‌بینا یا نابینا نتواند آن را درک کند؟
اصل ۲ – قابل اجرا
اجزای رابطِ کاربری و سیستم ناوبری باید برای کاربران قابل اجرا باشند.
کاربران ممکن است از یک فناوری کمکی برای تعامل با وب‌سایت شما استفاده کنند و همیشه قرار نیست صرفاً یک صفحه‌کلید و موس، ابزار تعامل آن‌ها با وب‌سایت شما باشد. آن‌ها باید بتوانند در پیدا کردن، پیمایش صفحات و تعامل با محتوای وب‌سایت شما با هر فناوری کمکی که لازم باشد، توفیق حاصل کنند. فناوری کمکی می‌تواند صفحه‌کلید به‌تنهایی، صفحه‌کلید بریل ↗، دستگاه دمش و مکش ↗، صفحه‌خوان ↗ و فرمان صوتی ↗ فقط چند نمونه از ابزار‌های کمکی هستند.
همه کاربران باید بتوانند تعاملات کاربری مختلف را در سایت شما اجرا کنند. بیشتر کاربران دارای ناتوانی برای پیمایش، تعامل و دسترسی به محتوا در وب‌سایت شما از صفحه‌کلید و میان‌بر‌های مبتنی بر تک‌نویسه‌ها استفاده می‌کنند. سایت شما باید در صورت ارتکاب اشتباه از سوی کاربران، آن را نادیده بگیرد و راه‌هایی برای بازپس‌گیری، تصحیح و تأیید اطلاعات ارائه دهد.
از خود بپرسید:
- آیا می‌توان وب‌سایت من را صرفاً از طریق صفحه‌کلید هدایت و اداره کرد؟
- آیا کاربران امکان کنترل عناصر تعاملی در وب‌سایتم را در اختیار دارند؟
- آیا امکاناتی که در وب‌سایت پیشبینی شده، به راحتی و با موفقیت قابل انجام است؟
اصل ۳ – قابل فهم
اطلاعات و عملکرد رابط کاربری باید قابل درک باشد.
ما می‌توانیم با استفاده از زبانی واضح و ساده به کاربران کمک کنیم تا اطلاعات ارائه شده را درک کنند. کاربران همچنین باید بتوانند عملکرد سیستم و نحوه انجام موفقیت آمیز یک فعالیت را درک کنند. این امر مستلزم پیوستگی و یکپارچگی در نحوه ارائه اطلاعات است. در صورت وجود هرگونه خطا، کاربران باید دستورالعمل روشنی در مورد نحوه تصحیح و عبور از آن خطاها داشته باشند. به یاد داشته باشید که مردم ترجیح می‌دهند خودِ محتوا آن‌ها را به چالش بکشد، نه رابط کاربری یک وب‌سایت یا اپلیکیشن.
صرف اینکه کاربران می‌توانند وب‌سایت شما را مشاهده کنند یا با آن تعامل داشته باشند؛ به این معنا نیست که آن‌ها قادر‌ند آن را بفهمند. اجزای تعاملی در یک صفحه وب از جمله منوها، آیکن‌ها و لینک‌ها باید بینشی از مقصد یا هدف وجودی خود ارائه دهند.
از خود بپرسید:
- آیا همه تعاملات در وب‌سایت من قابل درک است؟
- آیا محتوای وب‌سایت من به گونه‌ای واضح و معنادار ارائه شده است؟
اصل ۴ – توانمندی
محتوا باید به اندازه کافی توانمند باشد تا بتواند توسط طیف گسترده‌ای از پیمایش‌گرهای کاربران، از جمله فناوری‌های کمکی، تفسیر شود.
افراد برای استفاده از اینترنت، از دستگاه‌ها، مرورگرها، نرم‌افزار‌های پخش‌کننده، سیستم‌عامل‌ها و فناوری‌های کمکی گوناگونی بهره می‌گیرند. برخی از کاربران از ویژگی‌های پیشرفته استفاده می‌کنند و فناوری‌های جدید را زود به‌کار می‌گیرند. برخی دیگر ممکن است از این فناوری را استفاده نکنند یا در به‌روز کردن پیمایشگر‌هایشان دست به عصا‌تر باشند. فارغ از همه این‌ها، همه کاربران این انتظار را دارند که محصولات دیجیتالی درست کار کنند. این بسته به آن است که شرکت‌ها در طراحی تا چه میزان به اصل سازگاری با نسخه‌های قبلی پایبند هستند. شاید رعایت یک شیب ملایم در طراحی اپلیکیشن‌ها را بتوان یک پیشنهاد بُرد برد به حساب آورد.
کاربران باید بتوانند از هر دستگاه، پلتفرم یا مرورگری به وب‌سایت شما دسترسی داشته باشند. بهترین شیوه‌های توسعه نرم‌افزاری را برای پشتیبانی از سیستم‌عامل‌ها و مرورگرهای مختلف اتخاذ کنید. برای تضمین کارکرد عملی یک وب‌سایت برای طیف متنوعی از مخاطبان، از هر گونه اتفاق ناخوش‌آیند اجتناب و از تمیز بودن کد خود اطمینان حاصل کنید.
از خود بپرسید:
- آیا وب‌سایت ما با در نظر گرفتن بهترین شیوه ها توسعه یافته است؟
- آیا وب‌سایت یا اپلیکیشن ما می تواند از انواع دستگاه ها و مرورگرها پشتیبانی کند؟
- آیا کدنویسی وب‌سایت ما تمیز است؟
بهتر است لینک‌های زیر را ببینید:
- پیش‌گفتار: توضیحی در مورد ترجمه متن «شاخص‌های موفقیت»
- چرا دسترسی‌پذیری یا تولید محصول فراگیر (Inclusive) مهم است؟
- ساختار کلی WCAG و معرفی سطوح مطابقت A ،AA ،AAA
- راهبردهای ۱۳ گانه WCAG 2.1
- شاخص‌های موفقیت سطح A
- شاخص‌های موفقیت سطح AA
- شاخص‌های موفقیت سطح AAA
پدیدآورندگان:
مترجم: امید هاشمی
ویراستار فنی: آرتا مکبری